Toplumdaki tüketimi azaltmak ve tasarrufu özendirmek amacıyla, 2001 yılında yasal alt yapısı sağlanan bireysel emeklilik sistemi 2003 yılı itibariyle hayatımıza girdi. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizdeki BES'in temel amacı birikimlerin fonlar aracılığıyla toplanarak  yatırımlara aktarılması ve bu sayede bireysel yatırımcılara yüksek getiri sağlamaktır. Ancak,  bireysel emeklilik sistemi ülkemizde yaklaşık 9 yıldır uygulanmasına rağmen batı toplumlarındaki başarıyı bir türlü yakalayamadı. Emeklilik fonlarının dünyadaki coğrafi dağılımına bakıldığında fonların %61.6’sı ABD’de, %12.7’si İngiltere’de, %6.2’si Hollanda’da, %5.4’ü Avustralya’da, %4.6’sı Kanada’da ve %2.9’u İsviçre’de bulunduğunu görmekteyiz. Biz BES konusunda daha yolun başındayız ve sektör için hedeflenen seviyenin çok uzağındayız.

BES'in kuruluş aşamasında; bir taraftan sektörün başarılı olması için katkı tutarlarının gelir vergisi matrahından indirilmesi suretiyle vergi teşviki sağlanırken, diğer taraftan sistemden ayrılanların toplam birikimlerinin tamamı üzerinden vergi kesintisi yapılması gibi tamamen verginin mantığına aykırı bir düzenleme yapılarak BES'e köstek olunmuştur. Toplam ödemeler üzerinden yapılan vergi kesintisi haklı olarak dava konusu edilmiş ve mahkemelerce kesintinin hukuki olmadığı yönünde kararlar verilmiştir.

İşte bu aşamada, BES'in yeniden tanımlandığı  6327 sayılı Kanun'a eklenen geçici madde ile 7/10/2001 tarihinden sonra akdedilmiş bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçeleri ile ilgili olarak 29/8/2012 tarihten önce emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemeler üzerinden tevkif edilerek ödenen vergilerin, ana para üzerinden ödenen kısımlarının 29/8/2012 tarihinden itibaren bir yıl içinde hak sahiplerince tevkifatın yatırıldığı vergi dairelerine başvurulması ve dava açılmaması veya açılmış davalardan vazgeçilmesi şartıyla iade edilmesinin yolu açılmıştır.

Konuya ilişkin Gelir İdaresi Başkanlığı 4/7/2012 tarih ve 83 Sıra No.lu Gelir Vergisi Sirküleri yayımlayarak uygulamanın nasıl olacağını açıklamıştır. Bu bağlamda, sistemden yararlanarak 31/8/2012 tarihinden önce sistemden ayrılan katılımcıların ana para üzerinde yapılan vergi kesintilerinin iadesi için;

- 29/8/2012 tarihinden itibaren bir yıllık sürenin sonu olan 29/8/2013 tarihine kadar tevkifatın yatırıldığı vergi dairesine müracaat etmesi

- Tevkifat uygulaması nedeniyle dava açılmaması veya açılmış olan davalardan vazgeçmesi

gerekmektedir.

Eğer daha önceden dava konusu edilmiş ise ilgili mahkemelere sürmekte olan davaya ilişkin bilgileri ihtiva eden bir feragat dilekçesiyle başvurularak, söz konusu davadan feragat edilmesi ve feragat edildiğini gösterir şerhli dilekçe örneğinin veya bu belge temin edilemediği takdirde mahkemenin feragat nedeniyle davanın reddine dair vereceği karar örneğinin red ve iade talebiyle birlikte ilgili vergi dairesine ibraz edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, red ve iade başvurularında ilgili sigorta/emeklilik şirketi tarafından tanzim edilen hayat sigortası/bireysel emeklilik poliçesinin bir örneği ile düzenlenmiş olan poliçenin başlangıç ve bitiş tarihleri ile yapılan kesintileri gösteren belgelerin bir örneğinin de ibraz edilmesi gerekmektedir. İlgili vergi dairesine daha önceki tarihlerde yaptıkları başvurularda söz konusu belgeleri teslim etmiş olan mükelleflerin tekrar belge ibraz etmelerine gerek bulunmamaktadır.

Yapılan yasal düzenlemede, 7/10/2001 tarihinden sonra akdedilmiş bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçeleri ile ilgili olarak 29/8/2012 tarihten önce emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemeler üzerinden tevkif edilerek ödenen vergilerin, ana para üzerinden ödenen kısımlarının red ve iadesi yapılacağı belirtilerek sanki iade uygulamasının 7/10/2001 tarihinden itibaren yapılacağı gibi bir durum ortaya çıkmaktadır. Ancak, sirkülerde yapılan açıklamalarda iade ve red işlemlerinin başvuru tarihinden itibaren vergi usul kanununun düzeltme zamanaşımı hükümlerine göre yapılacağı belirtilmiş. Sirkülere bakıldığında, Gelir İdaresi'nin sirkülerde yasanın uygulama süresini, yasada açıkça bir düzenleme olmamasına rağmen, düzeltme zamanaşımı ile sınırlayarak yine mükellef aleyhine bir düzenleme yapmış olduğu görülmektedir.

Buna göre, yapılan red ve iade talepleri, son beş yıl içinde sistemden ayrılan hak sahipleri için söz konusu olacaktır. Yani 29/8/2012 tarihinde başvuru yaptığınız takdirde 01.01.2007 tarihinden sonra BES'ten ayrılma sebebiyle, anapara üzerinden yapılan kesintinin red ve iadesi söz konusu olacaktır. Ancak, yasal düzenlemenin yapıldığı tarihten önce bir tarihte  vergi dairesine düzeltme başvurusunda bulunulmuş olması halinde,  bu başvuru tarihinden geriye doğru beş yıl içinde yapılan kesintilerin iadesi söz konusu olacaktır.

Red ve iade işlemlerine esas irat tutarı; şahıs sigortaları kapsamında yapılan ödemelerde varsa fesih ve iştira kesintisi indirilmeden önceki birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen tutar indirilerek, bireysel emeklilik sistemi kapsamında yapılan ödemelerde ise ödemeye konu toplam birikim tutarından, (varsa ertelenmiş giriş aidatı indirilmeksizin) ödenen katkı payları indirilerek hesaplanacaktır. İrat tutarına isabet eden vergi tutarını aşan, diğer bir ifadeyle irat hesaplandıktan sonra kalan anapara tutarına isabet eden tevkif edilmiş ve ödenmiş vergi tutarı 29/8/2012 tarihinden itibaren hak sahiplerine red ve iade edilebilecektir.

Uygulamadan yararlanacak sigortalıların 29/8/2012 tarihinden itibaren bir yıl içinde sigorta şirketinin tevkifatı yatırdığı vergi dairesine başvuracaklarını bir kez daha hatırlatarak, sigortalıların 29/8/2012 tarihine kadar istenen evrakları hazırlamaları ve sigorta şirketlerinden ilgili vergi dairesini öğrenmelerinde fayda bulunmaktadır.