I- TAHAKKUK VE KESİNLEŞME KAVRAMLARINA GENEL BAKIŞ Vergi borcunun tahakkuku ve kesinleşmesi, birbirine karıştırılmaya elverişli iki kavramdır. Vergi uygulamaları ile uğraşanların genellikle bu iki kavramı yeterince ayırt edemedikleri ve kimi zaman birbirinin yerine kullanabildikleri görülmektedir. Oysa tahakkuk ve kesinleşme kavramlarının ayırt edilebilmesi ve gerçekleşme anlarının belirlenmesi, sağlıklı bir uygulamanın yapılabilmesi açısından gereklidir. Yabancı hukuk sistemlerinde ayrı bir aşama olarak yer almayan tahakkuk, Türk vergi sisteminde özel bir öneme sahiptir. Genel olarak bir usul hukuku kavramı niteliğini taşıyan kesinleşme ise vergi hukuku açısından “vergi borcunun kesinleşmesi” deyimlemesi içinde özel bir anlam taşımaktadır. Arapça kökenli bir sözcük olan tahakkuk, sözlükte “Bir şey hakikat olarak zahir olmak” veya “gerçekleşmek” biçiminde karşılanmaktadır. Vergi Usul Kanunu ise bu terimi, “Tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesi” biçiminde tanımlamıştır(VUK m.22). Buna karşılık esasen bir usul hukuku kavramı olan kesinleşme ise, bu hukuk dalı açısından öncelikle maddi ve şekli anlamda kesinleşme olmak üzere ikiye ayrılmakta, şekli anlamda kesinleşme, “bir mahkeme kararına karşı artık normal kanun yollarına başvurulamayacağı”; maddi anlamda kesinleşme ise “yargısal kararlara tanınan kanuni hakikat vasfı” olarak tanımlanmaktadır. Bu iki terimi vergi hukuku açısından değerlendirdiğimizde vergi borcunun tahakkuku, tarh edilen verginin ödenecek aşamaya gelmesini ifade eden bir durum, bir saptama; vergi borcunun kesinleşmesi ise, vergi borcuna karşı başvurulabilecek tüm olağan kanun yollarının tüketilmesi biçiminde tanımlanabilir. Bu incelemede tahakkuk ve kesinleşme kavramlarının analizi ve karşılaştırması yapılacak, bu iki durumun vergilendirme sürecinin hangi aşamalarında ortaya çıktığı üzerinde durulacak ve bir şema üzerinde tahakkuk ve kesinleşme anları ortaya konulacaktır. Bu arada anılan kavramlar arasında görülen ve sonuca etki eden farklarada ayrıca işaret edilecektir.