1- İade Edilecek Katma Değer Vergisi Hesabı: Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29/2 ve 32. maddelerinde indirimli oranda vergilenen işlemlerle ve tam istisna kapsamındaki işlemlere ait satın alınan emtia ve hizmetlere ödenen katma değer vergisinin vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirileceği, indirimin mümkün olmaması halinde iade edileceği hükmü bulunmaktadır. İade edilecek verginin hesaplanmasında temel ilke, iade hakkı doğuran işlemler için yüklenilen vergilerden indirilmeyen kısmın geri verilmesidir. İade hakkı doğuran işlemler nedeniyle iade talebinde bulunacak mükellefler sözkonusu temel ilkeye aykırı olmamak kaydıyla kendi iş ve işletmelerinin özelliklerini esas alarak yüklenilen katma değer vergisini tespit etmeleri gerekmektedir. Mükelleflere iade edilebilecek katma değer vergisi, iade hakkı doğuran işlemin bünyesine girmiş bulunan ve indirimle giderilmeyen katma değer vergisidir. İster normal alış ve giderlere isterse amortismana tabi iktisadi kıymetlere ait olsun ancak iade hakkı doğuran işlemin bünyesine girmiş bulunan ve indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisi iade olunabilir. İade edilecek vergide asıl olan işlemin bünyesine giren miktarla sınırlı olmakla birlikte vergi idaresince amortisman tabi iktisadi kıymetlere ilişkin indirilmeyen verginin iadesi konusunda üst limit öngörülmüştür. Buna göre, iade hakkı doğuran işlemin bünyesine normal alış ve genel giderler yanında amortismana tabi iktisadi kıymetlere ilişkin yüklenilen katma değer vergileri de girmiş ise, bu vergiden indirimle giderilmeyen, ilgili vergilendirme döneminde iade edilebilecek vergi, iade hakkı doğuran işlem bedeli üzerinden kanuni nispet esas alınarak hesaplanacak miktardan fazla olmayacaktır. Bu durum sadece iade hakkı doğuran işlemlerde kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetlere ödenen katma değer vergisinin iadesi konusunda yapılacak hesaplama ile ilgilidir. İndirim konusu yapılıp iadeye konu edilmeyen vergi doğal olarak sonraki döneme devredecektir. İşletmede kullanılmak üzere imal ve inşa olunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili mal ve hizmet alımlarına ilişkin yüklenilen katma değer vergileri genel hükümler dahilinde indirimi mümkün olmakla birlikte, indirim yoluyla giderilmeyen kısmın iadeye konu edilmesi mümkün değildir. Çünkü sözkonusu iktisadi kıymetler tamamlanıp kullanılır hale gelmediklerinden iade konu olan mal teslimi veya hizmet ifalarına bir katkı sağlamamıştır veya sağlayacak durumda değildir. Her indirim hakkı tanınan verginin iadeye konu edilmesi sözkonusu değildir. Dolayısıyla iade hakkı doğuran işleme ilişkin yüklenilen vergilerin sağlıklı olarak hesaplanması gerekmektedir. Diğer anlatımla iade hakkı doğuran işlemlere ilişkin olarak yüklenilen vergilerin diğer işlemlere ait yüklenilen vergilerden mutlak suretle ayrılması gerekmektedir.Böyle bir ayrım yapılmadan iade hakkı doğuran işlemin bedeli ile genel vergi oranının çarpımı suretiyle bulunacak miktarın iade olarak talep edilmesi mümkün değildir. Yani iadeye konu oluşturan teslim ve hizmet bedelinin genel katma değer vergisi oranı ile çarpımı suretiyle iade miktarı tespiti sözkonusu değildir. İade edilecek katma değer vergisinin hesaplanmasında temel prensip, iade hakkı doğuran işlemler için yüklenilen vergilerden indirimle giderilmeyen kısmın iadesidir. İade edilecek vergi tutarının hesabında iade hakkı doğuran işlem bedelinin %1,%3,%8,%12 veya %15 gibi bir oranla çarpılarak bulunması mümkün değildir. İade hakkı doğuran işlemlerde yüklenilen verginin hesabı konusunda 36 seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebiliği’nin B bölümüde şu açıklama yapılmıştır. Mükellefler, iade hakkı doğuran işlemlerle ilgili olarak yüklendikleri katma değer vergilerini doğru olarak hesaplamak zorundadırlar. Vergi Usul Kanunu’nun 275. maddesi uyarınca maliyet muhasebesi tutan imalatçı ihracatçılar yüklendikleri katma değer vergisini aynı ilkeler ışığı altında hesaplayacaklardır. Buna göre genel imal ve genel idare giderlerinden mamüle verilen payın hesabında hangi usul kullanılıyor ise giderler dolayısıyla yüklenilen katma değer vergisinin hesabında da aynı usul kullanılacaktır. İade edilmesi gereken yüklenilen vergiye, genel giderlere ilişkin katma değer vergisinden pay verilmesi konusundaki bir muktezada şu açıklamalar yer almaktadır. Bir vergilendirme döneminde iade edilecek vergi o dönemde gerçekleştirilen ihracata isabet eden kısımla sınırla olacaktır. İhraç edilen mala isabet eden kısımla sınırlı olmak ibaresi, ihraç edilen mallarla ilgili olarak yüklenilen vergilerin toplamını ifade etmektedir. Buna göre mükelleflerin Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 54. maddesine uygun olarak tutacakları kayıtlarda, iade hakkı doğuran işlemler için yüklendikleri vergiler ile diğer işlemleri için yüklendikleri vergileri mutlaka ayırmaları gerekmektedir. İade hakkı doğuran işlemler nedeniyle doğacak katma değer vergisi iadesinin hesabı için mutlaka gerekli olan bu ayırma işlemi sırasında genel idare giderleri ve imalat giderleri gibi dolaylı aliyet unsurları için yüklenilen vergiler, işletmenin özelliğine göre objektif bir dağıtım anahtarı çerçevesinde yapılacaktır. İşletmenin maliyet yapısındaki değişikliklere göre bu dağıtım anahtarı değişebilecektir. Danıştay Onbirinci Dairesi’nin 20.05.1999 tarih ve 1997/2125 esas ve 1998/1823 sayılı kararında, ihraç edilen mallar nedeniyle yüklenilen verginin iadesinin esas olduğu, ihraç edilen malla doğrudan ilgisi olmayan veya ihraç edilen malın bünyesine girme olanağı bulunmayan verginin mükellefe iadesinin sözkonusu olmadığı, ihracatçıların ihraç ettikleri mallar nedeniyle yüklendiklerinden daha fazla katma değer vergisi iadesi almasının mümkün olmadığı belirtilmiştir. Yapılan açıklamalara göre iade edilecek verginin tespitinde asıl olan, iade hakkı doğuran teslim ve hizmetlere ilişkin yüklenilen katma değer vergisinin doğru hesaplanmasıdır. Bunun hesaplanmasında en önemli ölçütler, hangi emtia ve hizmet alışı ile giderlerin iade hakkı doğuran işlemlerle ilgili olduğu, sözkonusu alış ve giderlerin ne kadarının hangi dönemde iade hakkı doğuran işlemlerde kullanıldığıdır.