I- GİRİŞ Geçici vergi “collection lag” olarak bilinen gelirin doğduğu tarih ile vergisinin ödendiği tarihe kadar meydana gelen tahsilat gecikmesi nedeniyle enflasyonist ortamda Hazine’nin uğradığı kaybı ortadan kaldırmayı amaçlayan bir peşin vergi uygulamasıdır. Bir peşin ödeme sistemi olan geçici vergi, dahili tevkifat sistemi yürürlükten kaldırılarak, bu sistemin yerine ihdas edilmişti. Uygulamada kaldırılan dahili tevkifat esası, gelir vergisi sistemimize, 3239 sayılı Kanunla 01.01.1986 tarihinden itibaren dahil edilmiştir. Hatırlanacağı üzere dahili tevkifat, mükelleflerin ödemeleri gereken “Katma Değer Vergisi” baz alınmak suretiyle hesaplanarak cari yıl içinde beyan edilen ve nihai vergi niteliğinde olmayan bir ödeme olarak düzenlenmişti. Bu sistemde esas, kazançları gerçek usulde tespit edilen ticari ve zirai kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı girmekte ve bu mükellefler tarafından cari yıl içinde ödenen dahili tevkifat, bu yıla ilişkin olarak verilen yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmekteydi. 3505 Sayılı Kanunla GVK’na eklenen mükerrer 120’nci madde ile dahili tevkifat sistemi kaldırılarak yerine geçici vergi esası ihdas edilmiştir. Değişiklikle, dahili tevkifat esasına göre verginin hesaplanmasına ait baz değiştirilmiş, ayrıca zirai kazanç sahipleri de kapsam dışına çıkarılmaktadır. Yapılan değişiklikle kazançları gerçek usulde tespit edilen ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı, bir sonraki yılın Mart ayında, cari yıl gelirleri için verecekleri yıllık beyannamelerine göre hesaplanacak olan gelir vergilerinden mahsup etmek üzere, cari yıl içinde geçici olarak vergi ödemekte idiler. Geçici olarak ödenecek verginin hesaplanmasında, bir önceki yıl gelirleri için cari yılda verilmiş olan yıllık beyannamelere göre hesaplanan gelir vergisi esas alınmaktaydı. Ancak son yıllarda gerek ülkemizde gerekse tüm dünyada yaşanan ekonomik kriz neticesinde vergi Kanunlarında köklü değişiklikler yapılmış, bu değişikliklerden bir tanesi de 4369 ve 4444 sayılı Kanunlarla GVK’nun mükerrer 120’nci maddesinde yapılmıştır. Bilindiği üzere GVK’nun mükerrer 120 ile KVK’nun 25’inci maddelerinde geçici vergi müessesesi yeniden düzenlenmiştir. 4444 Sayılı Kanun ile 4369 sayılı Kanundaki bazı eksiklikler giderilmeye veya tamamlanmaya çalışılmıştır. “4369 sayılı Kanun ile geçici vergi uygulamasında yapılan değişiklikler mükellefler tarafından yoğun bir eleştiriye maruz kaldı. Eleştiriler esas itibariyle iki noktada toplanıyordu. Bunlardan ilki, geçici vergiler üçer aylık dönemler itibariyle, yani bir takvim yılında dört kere hesaplanmasına yönelik işlemlerin mükelleflere büyük bir külfet yüklediği, ikincisi ise, belirlenen geçici vergi oranlarının (Gelir vergisi mükellefleri için %15, kurumlar vergisi mükellefleri için %25) işletmeler üzerinde büyük bir mali külfet yarattığı şeklindeydi.” Yapılan en son düzenleme ile geçici vergide de önemli değişiklikler olmuş ve 01.01.2000 tarihinden geçerli olmak üzere; - Geçici vergi oranı gelir vergisi mükellefleri için %15, kurumlar vergisi mükellefleri için ise %20, - Geçici vergi beyanları 01.01.2000 tarihinden itibaren üç aydan altı aya çıkarılmaktadır. Ancak 01.07.2000 tarihinden itibaren yeniden üç aylık uygulamaya dönüleceği IMF’ye taahhüt edilmiş ve 2000/329 sayılı Karar ile 31.12.2000 tarihine kadar uygulanmak üzere, geçici vergi dönemlerini üçer ay olarak yeniden düzenlemiştir. Eğer herhangi bir değişiklik olmazsa geçici vergi 2000 yılında üç dönemde beyan edilmeye devam edilecektir. Sözkonusu değişikliklerle geçici vergi mükellefleri cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, bu Kanunun ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlerine göre 01.01.2000 tarihinden itibaren altışar aylık kazançları üzerinden (01.07.2000-31.12.2000 tarihleri arasında üçer aylık olarak), 103’üncü maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda geçici vergi ödeyeceklerdir. Yazımızda 2000 yılının ikinci geçici vergi döneminin yaklaşması sebebiyle geçici vergi uygulaması hakkında kısa bilgi verilecek, konu bir örnek üzerinde izah edilerek gerekli muhasebe kayıtları yapılmaya çalışılacaktır.