Fuad ARSLAN E. Gelirler Başkontrolörü/YMM                                                                                                                             

Giriş                                                                                                                                                                                                     

Türkiye’de bugün itibariyle yeni bir yatırım yapmak isteyen ya da mevcut kapasitesini büyütmeyi düşünen şirket ya da girişimciler için çok sayıda teşvik unsuru yürürlüktedir. Teşvik konularının çokluğu ciddi bir avantaj olmakla birlikte, bu teşviklerin farklı kamu otoritelerincedüzenlenmesi ve uygulanması kafa karışıklığına yol açabilir.

Teşvik konularını tasnif ederken kurum bazında tasnif etmeye çalışsak da, bir kurumun getirdiği teşvik başka bir kurumu ilgilendirebilmekte. Örneğin, Ekonomi Bakanlığı yatırım teşvik düzenlemesi yapmakla birlikte, teşviğin içeriğindeki unsurlar vergi ve sosyal güvenlik prim ödemelerini kapsıyorsa aslında vergi ve istihdam teşviğiyürürlüğe girmekte, dolayısıyla Maliye ve SGK’ da uygulamanın içerisine dahil olmaktadır.

Yazımızda tüm teşvikleri başlık olarak verdikten sonra Ekonomi Bakanlığı’nın “yatırım desteği” konusunu detaylandırmaya çalışacağız.

1. Ekonomi Bakanlığı Teşvikleri                                                                                                                                          

-Yatırım Destekleri                                                                                                                                                                         

-İhracat Destekleri                                                                                                                                                                   

-Hizmet Sektörü Destekleri                                                                                                                                                               

2. İstihdam Teşvikleri                                                                                                                                                                                          

-SGK Teşvikleri                                                                                                                                                                                           

-İşkur Teşvikleri                                                                                                                                                                                            

3. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvikleri                                                                                             

-Ar-ge ve Tasarım Merkezi Teşviği                                                                                                                                                    

-Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknokent) Teşvikleri                                                                                                                   

-Tekno Yatırım Teşviği                                                                                                                                                    

-Rekabet Öncesi İşbirliği Teşvikleri                                                                                                                                         

-Tasarım Tescil Desteği                                                                                                                                                    

i-Kosgeb Teşvikleri                                                                                                                                                                     

4. Tarım Teşvikleri                                                                                                                                   

-Alan Bazlı Destekler                                                                                                                                    

-Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele Desteği                                                                                                                                     

-Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler                                                                                                                                      

-Fark Ödemesi Destekleri                                                                                                                                       

-Hayvancılık Destekleri                                                                                                                                        

-Tarımsal Yayın ve Danışmanlık Desteği                                                                                                                                         

-Ipard Desteği                                                                                                                                          

5. Eximbank Kredileri                                                                                                                                           

6. Kredi Garanti Fonu                                                                                                                                            

7. Kalkınma Ajansı Destekleri                                                                                                                                             

8. Turizm Teşvikleri                                                                                                                                              

9. Kültür Yatırımları ve Girişimlerine Yönelik Teşvikler                                                                                                                                               

10. Vergisel Teşvikler ( Diğer Başlıklarda Yer almayan)                                                                                                                                                

-Eğitim Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası                                                                                                                                                 

-Araçlar,Petrol Aramaları ve Teşvik Belgeli Yatırımlarda İstisna                                                                                                                                                  

-Endüstri Bölgelerinde Uygulanan Vergisel Teşvikler                                                                                                                                                   

-Serbest Bölgelerde Uygulanan Vergisel Teşvikler                                                                                                                                                    

-Org.San.Bölgelerinde Uygulanan Vergisel Teşvikler                                                                                                                                                     

-Kredi Teminine İlişkin İşlemlerde Vergi, Resim,Harç İstisnası                                                                                                                                                      

-İndirimli Kurumlar Vergisi

-4490 Sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı KHK de Değişiklik Yap.Dair Kanunda Yer Alan Teşvikler

-İndirimli ÖTV                                                                                                                                             

11.1. Yatırım Destek Uygulaması

Yatırım Teşvik düzenlemesi 19.06.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” ve 20.06.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/1 Sayılı Uygulama Tebliği ile yürürlüğe girmiştir.

Yürürlükteki yatırım teşvik mevzuatına göre yatırım desteklerini 6 ana başlıkta toplayabiliriz. Bunlar;

-Genel Teşvik

-Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki

-Stratejik Yatırımların Teşviki

-Öncelikli Yatırımların Teşviki

-Bölgesel Teşvik

 

 

-Proje Bazlı Devlet Yardımları Teşviki

 

 

11.1.1.Genel Teşvik Uygulaması

 

 

Bölge ayrımı gözetilmeden teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile diğer teşviklerin kapsamına girmeyen ve asgari sabit yatırım tutarı şartını sağlayan yatırımlardır. Asgari yatırım tutarı ise 1. ve 2. Bölgelerde 1 milyon TL diğer bölgelerde 500 bin TL olarak belirlenmiştir.Genel Teşvik uygulaması en az teşvikin sağlandığı uygulamadır. Bu kapsamda verilen destekler, KDV istisnası, Gümrük Vergisi muafiyeti ve yatırım 6. Bölgede ise istihdam edilecek personel için ödenecek Gelir Vergisi stopaj destekleridir.

 

11.1.2.Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki

 

Asgari yatırım tutarı 50 Milyon TL olmak üzere belirli sektörlerde yapılan yatırımlar desteklenmektedir. Lokomotif veya vagon imalatı, transit boru hattı taşımacılık hizmetleri yatırımları, elektronik sanayi yatırımları, tıbbi alethassas ve optik aletler imalatı yatırımları, ilaç üretimi yatırımları, hava ve uzay taşıtları veya parçaları yatırımlarımakine yatırımları ile metal üretimine yönelik yatırımların tutarı en az 50 Milyon TL olmak kaydıyla bu kapsamdadır.

 

Motorlu kara taşıtları imalatı ve ana sanayi yatırımları en az 200 Milyon TL, yan sanayi yatırımları en az 50 Milyon TL olmak şartıyla kapsama girmektedir.

Liman ve liman hizmetleri, havalimanı yatırımları ile kimyasal madde ürünü yatırımları da en az 200 Milyon TL olmak şartıyla bu teşvikten yararlanabilir.

Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı ise asgari 1 Milyar TL tutarında yatırım yapılması kaydıyla büyük ölçekli yatırım teşvikinden yararlanabilir.

Büyük ölçekli yatırımlarda teşvik unsurları;  KDV istisnası,  Gümrük Vergisi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, Sigorta primi işveren hissesi desteği ( bölgelere göre ve Organize Sanayi Bölgesi içerisinde olup olmamasına göre süreleri değişken) ve vergi indirimidir ( vergi indirimi de bölgelere göre ve OSB içi ve dışı farklı oranlarda uygulanmakta). Yatırım 6. Bölgede ise ilave olarak Sigorta Primi İşçi Hissesi ve Gelir Vergisi stopaj desteği de sağlanır.

Tablo 1:Büyük Ölçekli Yatırımlarda Vergi İndirimi                                                                                                                  

 

 

Bölgeler	Yatırıma Katkı Oranı	Vergi İndirimOranı
1.Bölge	25	50
2.Bölge	30	55
3.Bölge	35	60
4.Bölge	40	70
5.Bölge	50	80
6.Bölge	60	90

 

 

2017 yılında gerçekleştirilen imalat sanayiine yönelik yatırımlarda yukarıdaki oranlar yerine aşağıdaki avantajlı oranlar geçerli olacaktır.

Tablo 2:İmalat Sanayiine Yönelik Büyük Ölçekli Yatırımlarda Vergi İndirimi Uygulaması

 

Bölgeler	Yatırıma Katkı Oranı	Vergi İndirimOranı
1.Bölge	40	100
2.Bölge	45	100
3.Bölge	50	100
4.Bölge	55	100
5.Bölge	65	100
6.Bölge	75	100

 

Yatırıma katkı oranı kavramına bu aşamada açıklık getirmeye çalışırsak;  %40’lık yatırıma katkı oranına sahip bir teşvik belgesi alınmışsa, şartların sağlanması halinde yapılan yatırım harcamasının %40’ı tutarında Kurumlar Vergisi veya Gelir Vergisi daha az ödenecektir. Örneğin 10 Milyon TL yatırım yapan teşvik belgeli şirket, kar etmesi halinde 4 Milyon TL daha az Kurumlar Vergisi ödeyebilir.

11.1.3. Stratejik Yatırımların Teşviği                                                                                                                             

Stratejik yatırımlar,  devlet desteklerinin proje bazlı yatırımlardan sonra en kapsamlı şekilde verildiği yatırımlardır. Stratejik yatırımın ön şartı teşvik edilmeyecek yatırım konularında ve teşvik için öngörülen şartları taşımayan yatırım konuları arasında yer almaması ve kamu kurum ve kuruluşları tarafından gerçekleştirilecek yatırımlardan olmaması gerekmektedir. Bu şartları taşıyan yatırımlar aşağıda saydığımız 4 şartı da taşıyorsa stratejik yatırım kapsamına girer.

• Asgari sabit yatırım tutarı 50 Milyon TL’sını aşan,                                                                                                                             
• Yurtiçi toplam üretim kapasitesinin ithalattan az olduğu,                                                                                                                             
• Katma değerin en az %40 olduğu,                                                                                                                             
• Yatırıma konu ürün veya ürün grubunun son 1 yıl içerisindeki toplam ithalatının 50 Milyon ABD dolarının üzerinde olması (yurtiçinde üretimi hiç olmayan ürünlerde ithalat sınırı şartı aranmaz, rafineri ve petrokimya yatırımlarında asgari katma değerin %40 olması şartı aranmaz).

Stratejik yatırımlar bölge ayrımı olmaksızın aynı oranda teşviklerden yararlanmaktadır. Sadece Gelir Vergisi stopaj desteği ve Sigorta Primi İşçi hissesi desteği 6. Bölgelerde geçerlidir. Stratejik yatırımlarda geçerli teşvikler; büyük yatırımlarda olduğu gibi Gümrük Vergisi, KDV İstisnası, yatırım yeri tahsisi, sigorta primi işveren desteği ve vergi indirimi teşvikleridir. İlave olarak stratejik yatırımlarda Faiz desteği ve KDV iadesiteşvikinden de yararlanılabilir.

Faiz desteği yatırımın %5’i ve azami 50 Milyon TL olmak üzere, TL yatırım kredilerinde 5 puan, döviz yatırım kredilerinde 2 puan olarak uygulanır.

KDV iade desteği ise 500 Milyon TL’nı aşan stratejik yatırımlarda bina ve inşaat harcamalarında uygulanır.

Vergi indirimi teşviki bölge ayrımı olmaksızın %50 yatırıma katkı oranı ve %90 vergi indirimi olarak uygulanır.

2017 yılına özel olarak imalat sanayiindeki stratejik yatırımlarda bölge ayrımı olmaksızın yatırıma katkı oranı %65, vergi indirimi oranı %100 olarak uygulanacaktır.

KDV iadesiyine 2017 yılına özel olarak stratejik olsun olmasın, imalat sanayii yatırımlarındaki bina ve inşaat harcamalarında uygulanacaktır.

11.1.4. Öncelikli Yatırımların Teşviki                                                                                                                             

Öncelikli yatırımlar, yatırım yapılan sektöre göre 5. Bölge veya 4. Bölge teşviklerinden yararlanabilmektedir.

11.1.4.1. Beşinci  BölgeTeşviği Alabilecek  Öncelikli Yatırımlar                                                                                                                             

Belirli sektörlerde yapılacak yatırımlar için 5.Bölge teşvikindenyararlandırılmaktadır. Bu kapsamda teşvik edilen sektörler;

1. İlaç,
2. Büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatı,
3. Radyo,televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı,
4. Hava ve uzay taşıtları imalatı,
5. Ar-Ge projeleri kapsamında ürün üretimine yönelik yatırımlar,
6. Savunma sanayi yatırımları,
7. Test merkezleri,rüzgar tüneli vb.yatırımları,
8. Belirli rakamı aşan otomotiv sanayi yatırımları,
9. Madencilik ve maden arama yatırımları,
10. Eğitim yatırımları,
11. Enerji verimliliğine yönelik yatırımlar,
12. Atık ısıdan geri dönüşümlü elektrik üretimi yatırımları,
13. Sıvılaştırılmışdoğalgaz ve yeraltı doğalgaz depolama yatırımları,
14. Karbon elyaf veya entegrekompozit malzeme üretimi yatırımları,
15. Demiryolu taşımacılığı yatırımları,
16. Denizyolu taşımacılığı yatırımları,
17. Kültür koruma ve gelişim bölgelerinde veya termal turizm konaklama yatırımları,
18. Uluslararası fuar alanı yatırımları,
19. Yenilenebilir enerji üretimine yönelik türbin ve jeneratör ile rüzgar enerjisinde kullanılan kanat imalatı yatırımları,
20. Alüminyum yassı mamul üretimi yatırımları,
21. Lisanslı depoculuk yatırımları,
22. Nükleer enerji santrali yatırımları,
23. Belirli laboratuvar yatırımları,

5. bölge teşviklerinden yararlanır.

Öncelikli Yatırımlar teşviki kapsamındaki 5. Bölge destek unsurları ise, KDV istisnası, Gümrük Vergisi muafiyeti, Sigorta Primi İşveren Hissesidesteği, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği ve vergi indirimidir.

Faiz desteği 5. Bölge kapsamına giren öncelikli yatırımlarda azami 700 bin TL olarak uygulanır,  TL kredilerde 5 puan, döviz kredilerde ise 2 puandır.

Vergi indirimi teşviki, Yatırıma Katkı Oranı %40 ve vergi indirimi oranı %80 olarak uygulanır.  ( Asgari sabit yatırım tutarı 1 Milyar TL üzerindeki öncelikli yatırımlar için Yatırıma Katkı Oranı %50 olarak uygulanacaktır).

2017 yılında imalat sanayiinde yapılan öncelikli yatırımlarda Yatırıma Katkı Oranı %55, vergi indirimi oranı %100 olarak uygulanacaktır.

11.1.4.2.Dördüncü Bölge Teşviği Alabilecek Öncelikli Yatırımlar

4. Bölge teşviki alabilecek öncelikli yatırımlarda ilk kural yatırımın İstanbul ili dışında yapılmasıdır. Desteklenen orta ve yüksek teknoloji konularının sayısı   fazla olduğu için burada teker teker saymak yerine 05.10.2016 Tarih ve 29848 Sayılı Resmi Gazete’de ilgili sektörler görülebilir.

Bu kapsamda yapılacak yatırımların 1,2 ve 3. Bölgede gerçekleştirilmesi halinde 4.Bölge teşvikleri, 4,5 ve 6. Bölgede gerçekleştirilmesi halinde bulunduğu bölge teşvikleri uygulanır. Asgari sabit yatırım tutarı 1 ve 2. Bölgelerde 1 Milyon TL, diğer bölgelerde 500 bin TL’dir.

Öncelikli yatırımlar teşviki kapsamındaki 4. Bölge destek unsurları, KDV istisnası, Gümrük Vergisi muafiyeti, Sigorta Primi İşveren Hissesi desteği, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği ve vergi indirimidir.

Faiz desteği 4. Bölge kapsamına giren öncelikli yatırımlarda azami 600 bin TL olarak uygulanır, TL kredilerde 4 puan, döviz kredilerinde 1 puandır.

Vergi indirimi teşviği, Yatırıma Katkı Oranı %30, vergi indirimi oranı %70 olarak uygulanır.

2017 yılında imalat sanayiinde yapılan ve 4. Bölge teşviki kapsamındaki “Öncelikli Yatırımlar”da Yatırıma Katkı Oranı  %45, vergi indirimi oranı %100 olarak uygulanacaktır.

11.1.5.Bölgesel Teşvik Uygulaması                                                                                                                             

Bölgesel teşvik uygulamasında,  Türkiye illerin gelişmişlik seviyesine göre 6 bölgeye ayrılarak destek unsurları farklılaştırılmıştır. Bu ayrımla hedeflenen iller arasındaki gelişmişlik farkının azaltılarak, illerin üretim ve ihracat potansiyellerinin  arttırılmasıdır.

Uygulanan yatırım destekleri en düşük 1. Bölge olmak üzere,  6. Bölgeye doğru kademeli olarak yükselmektedir.

Bölgelere göre destek verilecek sektörlerin tamamına bu yazıda yer vermek yerine 19.06.2012 Tarih ve 28328 Sayılı Resmi Gazete’den ilgili sektörleringörülebileceğini söyleyelim.  Bölgesel teşviklerde ilk kural 1 ve 2. Bölgelerde asgari 1 Milyon TL, diğer bölgelerde 500 bin TL tutarında yatırım yapılmasıdır.

Bölgesel teşvik uygulamasında illerin ait olduğu bölge aşağıdaki tablodan görülebilir.

Tablo 3: Yatırım Desteklerinde İllerin Ait Olduğu Bölgeler.

1.Bölge	2.Bölge	3.Bölge	4.Bölge	5.Bölge	6.Bölge
Ankara	Adana	Balıkesir	Afyonkarahisar	Adıyaman	Ağrı
Antalya	Aydın	Bilecik	Amasya	Aksaray	Ardahan
Bursa	Bolu	Burdur	Artvin	Bayburt	Batman
Eskişehir	Çanakkale	Gaziantep	Bartın	Çankırı	Bingöl
İstanbul	Denizli	Karabük	Çorum	Erzurum	Bitlis
İzmir	Edirne	Karaman	Düzce	Giresun	Diyarbakır
Kocaeli	İsparta	Manisa	Elazığ	Gümüşhane	Hakkari
Muğla	Kayseri	Mersin	Erzincan	K.maraş	Iğdır
	Kırklareli	Samsun	Hatay	Kilis	Kars
	Konya	Trabzon	Kastamonu	Niğde	Mardin
	Sakarya	Uşak	Kırıkkale	Ordu	Muş
	Tekirdağ	Zonguldak	Kırşehir	Osmaniye	Siirt
	Yalova		Kütahya	Sinop	Şanlıurfa
			Malatya	Tokat	Şırnak
			Nevşehir	Tunceli	Van
			Rize	Yozgat
			Sivas

 

Bölgesel teşvik destek unsurları ise, KDV istisnası, Gümrük Vergisi İstisnası,vergi indirimi, Sigorta Primi İşveren Hissesi desteği, Yatırım yeri tahsisi, Faiz desteği ( 1 ve 2. Bölge hariç) ve 6 bölge için Sigorta Primi İşçi payı ile ek istihdam için Gelir Vergisi desteğidir.

Tablo 4:  Bölgesel Teşvik kapsamında Vergi İndirimi Desteği                                                                                                                             

Bölgeler	Yatırıma Katkı Oranı	Vergi İndirim Oranı
1.Bölge	15	50
2.Bölge	20	55
3.Bölge	25	60
4.Bölge	30	70
5.Bölge	40	80
6.Bölge	50	90

 

Tablo 5: İmalat Sanayiine Yönelik Bölgesel  Yatırımlarda Vergi İndirimi Uygulaması
(2017 Yılına Özel)                                                                                                                             

Bölgeler	Yatırıma Katkı Oranı	Vergi    İndirim Oranı
1.Bölge	30	100
2.Bölge	35	100
3.Bölge	40	100
4.Bölge	45	100
5.Bölge	55	100
6.Bölge	65	100

 

Bölgesel teşvikte Faiz desteği azami; 3.bölgede 500, 4.bölgede 600, 5.bölgede 700 ve 6.bölgede 900 bin TL olarak uygulanmakta.

11.1.6.Proje Bazlı Devlet Yardımları Teşviği                                                                                                                             

Yatırım Teşvik sistemine 25.11.2016 Tarih ve 29900 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “proje bazlı teşvikler” diğer teşvik unsurlarında olan desteklere ilave ve sadece bu yatırımlara özgü;

-Nitelikli personel desteği,

-Enerji desteği,

-Kamu alım garantisi,

-Altyapı desteği,

-Kanunlarla getirilen izin, ruhsat, lisans ve tesciller ile diğer kısıtlayıcı hükümler için istisna veya kolaylaştırıcı düzenleme yapılması,

gibi destekler söz konusudur.Bu haliyle bakıldığında en kapsamlı teşviklerin proje bazlı devlet yardımlarına verildiğini söyleyebiliriz.

Proje bazlı devlet yardımları kapsamında yapılabilecek asgari sabit yatırım tutarı 100 Milyon USD olmalıdır. Teşvik edilecek proje bazlı yatırımın ;

- Türkiye’nin mevcut veya gelecek kritik ihtiyaçlarını karşılayabilme,

-Üretim kapasitesi yetersiz olan ürünlerde arz güvenliğini sağlayabilme,

-Ülkemizin teknoloji açığı olan alanlarda teknoloji kapasitesini geliştirme,

-Dış ticaret açığı verilen alanlarda ithalat bağımlılığını azaltma,

-Yüksek katma değerli olma,

-Üretimi olmayan yeni nesil teknolojiler kullanılarak üretim yapılmasını sağlayabilme,

-Farklı sektörlerde ülkemize rekabet gücü kazandırabilme,

-Etkileşimde olduğu sektörlerde teknolojik dönüşümü hızlandırma ve bu sektörlere pozitif dışsallık sağlayabilme,

-Yenilikçi ve Ar-Ge'ye dayalı yatırım olma,

-Cari işlemler dengesini olumsuz etkileyen ve hammadde sıkıntısı yaşanılan sektörlerde gerçekleştirilecek yüksek katma değerli işlenmiş ürünlerin üretimine yönelik yatırım olma,

-Ülkemizin hammadde potansiyelinin değerlendirilmesine olanak sağlayan entegre üretime yönelik yatırım olma,

niteliğinitaşıması gerekmektedir.

Bu kapsamda yatırım destek başvurusu Ekonomi Bakanlığı’nca değerlendirildikten sonra uygun görülürse Bakanlığın belirlediği şartlarla desteklerden yararlanabilecektir. Başvuru uygun görülmezse,  diğer teşvikler kapsamında tekrar teşvik belgesine müracaat edilebilir.

Sonuç                                                                                                                             

 10 başlıkta topladığımız, “yürürlükteki teşvik sistemi” nin alt başlıklarındanbiri olan “yatırım teşviğinin” ana hatlarını ortaya koymaya çalıştık.Değerlendirmemize göre yatırım teşvik desteği kar eden işletmelerde çok ciddi katkılar sağlayabilir. Dolayısıyla yatırım kararı alınırken teşvik belgesi alınması seçeneği mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Son bir hatırlatma da,  2017 yılında yapılan imalat sanayi (US-97 Kodu 15-37) yatırımlarında bina ve inşaat harcamalarında KDV iadesi alınabileceği, bölgesel, büyük ve stratejik yatırımlarda yatırımı katkı oranının 15 puan fazla, vergi indiriminin %100 uygulanması konusu ihmal edilmemelidir.

2017 yılına özgü bu uygulamanın 2018 yılında da devam edeceğine ilişkin karar,31.12.2017 tarih ve 30286 sayılı Resmi Gazete’deyayımlanmıştır. Dolayısıyla ek avantajlar sağlayan söz konusu uygulama 31.12.2018 tarihine kadar uzatılmıştır.

Kaynakça:                                                                                                                             

Ekonomi Bakanlığı, www.ekonomi.gov.tr  ( ET: 08.01.2018 )

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, www.tarim.gov.tr ( ET:11.01.2018)

Gelir İdaresi Başkanlığı, www.gib.gov.tr  (ET:  05.01.2018)

Resmi Gazete, www.resmigazete.gov.tr ( ET:11.01.2018)