Bir yatırım aracı olarak repo (Repurchase Agreement), bir menkul kıymetin belli bir tarihte belli bir fiyattan geri alma taahhüdü vererek satımını içeren faiz karşılığı para toplama işlemidir. İngilizce “Repurchase Agreement” kelimelerinin kısaltılmışı olan repo kavram olarak, “geri alma taahhüdü (anlaşması)” karşılığında kullanılmaktadır. Esas itibariyle repo işlemine konu olan menkul kıymetler, finansal bir kurumun (genellikle bankaların), kurumsal veya bireysel yatırımcılardan topladığı paraların teminatı niteliğinde olup, bu işlemde kısa vadeli bir borç verme işlemi sözkonusu olmaktadır. Repo işlemi, finansal bir kurumun (genellikle bir bankanın) kurumsal veya bireysel yatırımcılara hazine bonosu, devlet tahvili gibi sabit getirili bir menkul kıymeti daha önceden belirlenen bir tarihte satması ve sözkonusu menkul kıymetleri önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satın almak üzere anlaşma yapmasıdır. Repo işlemini yapan taraf, parayı kullanan taraf olmakta ve geri alım taahhüdü ile menkul kıymetin satımını yapmaktadır. Bu nedenle, repo işlemini yapan finansal kuruluş, repo yaptığı miktar kadar menkul kıymeti (hazine bonosunu) kasasında likit bir halde tutmalıdır. Repo işlemi sayesinde kurumsal yatırımcılar (ticari işletmeler) ve bireysel yatırımcılar kısa süreli nakit fazlalarını değerlendirme imkanı bulmaktadırlar. Diğer yandan, repo işlemi sayesinde kısa vadeli fonların para piyasasına plase edilmesi sağlanarak mali piyasaların, bu arada ülkedeki sermaye piyasasının, gelişmesinde repo işlemleri önemli bir rol oynamaktadır. Bu açıklamalar çerçevesinde, mali piyasalarda yapılan repo işlemlerinin çeşitli türleri bulunmaktadır. Bu işlemler şunlardan oluşmaktadır: 1- Düz Repo (Repurchase Agreements); 2- Ters Repo (Reverse Repurchase Agreements; 3- Gecelik Repo (Overnight Repo); 4- Açık Repo (Open Repo); 5- Fiktif (Karşılıksız) Repo (Fictitious Repo); 6- Sürekli Repo (Roll-Over Repo); 7- Vadeye Kadar Repo (Repo To Maturity); 8- Döviz Sawap’ı Repoları (Currency Swap Repo); 9- Esnek Repo (Flexible Repo). Bu repo türleri içerisinde piyasada en çok yapılanı düz repo ve ters repodur. Düz repo işlemlerinin mahiyetini yukarıda açıklamıştık. Ters repo işlemlerinin mahiyetine gelince...Ters repo (Reverse Repurchase Agreement), normal repo işleminin tam tersi bir işlem olup, finansal bir kurumun (genellikle bankaların) hazine bonosu, devlet tahvili gibi sabit getirili bir menkul kıymeti kurumsal veya bireysel yatırımcılardan satın alması ve bu menkul kıymetleri (genellikle hazine bonosunu) önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satmak üzere anlaşma yapmasıdır. Bu kapsamda, düz repo işleminde menkul kıymetin geri alınmak üzere satılması sözkonusu iken, ters repo işleminde, repo işlemine konu olan sermaye piyasası aracının geri satmak üzere satın alınması söz konusu olmaktadır. Makalemizin aşağıdaki bölümlerinde temel tanımları yukarıda verilen repo ve ters repo işlemleri sonucunda elde edilen gelirlerin gelir ve kurumlar vergisi kanunları çerçevesinde vergilendirilme esasları incelenecektir. Bu kapsamda, ilk önce, sermaye piyasası mevzuatına göre repo ve ters repo işlemlerinin mahiyeti ve temel esasları üzerinde kısaca durulacaktır.